Bệnh tiểu đường: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và cách phòng tránh

Bệnh tiểu đường là gì?

Bệnh tiểu đường, còn được biết đến là đái tháo đường, là một rối loạn chuyển hóa phức tạp. Nó bắt nguồn từ thiếu insulin, kháng insulin hoặc cả hai, dẫn đến tăng đường huyết kéo dài và nhiều hệ lụy sức khỏe nghiêm trọng.

Phân loại bệnh tiểu đường

Tiểu đường tuýp 1

Đây là một bệnh tự miễn, khi hệ thống miễn dịch tấn công tế bào beta sản xuất insulin của tuyến tụy. Kết quả là thiếu hụt insulin hoàn toàn, ngăn cản cơ thể sản xuất insulin. Tiểu đường loại 1 thường chẩn đoán ở trẻ em và thanh thiếu niên, nhưng cũng có thể xảy ra ở người lớn.

Tiểu đường tuýp 2

Đây là loại tiểu đường phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% -95% của tất cả các trường hợp tiểu đường. Tiểu đường loại 2 xảy ra khi cơ thể trở nên kháng insulin hoặc không sản xuất đủ insulin. Điều này dẫn đến lượng đường huyết trong máu tăng cao. Tiểu đường loại 2 thường được phát hiện ở người lớn, nhưng cũng có thể xuất hiện ở trẻ em và thanh thiếu niên.

Tiểu đường thai kỳ

Loại tiểu đường này phát triển trong thai kỳ và thường biến mất sau khi sinh. Tuy nhiên, phụ nữ từng mắc bệnh này có nguy cơ cao mắc tiểu đường loại 2 sau này. Ngoài ba loại chính, còn tồn tại các loại tiểu đường hiếm hơn do nguyên nhân di truyền, bệnh lý hoặc dùng thuốc.

Dưới đây là bảng tóm tắt các loại bệnh tiểu đường khác nhau:

Triệu chứng điển hình của bệnh tiểu đường.

Triệu chứng của bệnh tiểu đường có thể khác nhau ở mỗi người. Tuy nhiên, một số dấu hiệu phổ biến là khát nước và đi tiểu thường xuyên, mệt mỏi, sụt cân, mờ mắt, da khô ngứa, và tê bì tay chân.

Dấu hiệu bệnh tiểu đường tuýp 1

Những triệu chứng tiêu hóa của đái tháo đường tuýp 1 bao gồm:

• Buồn nôn: Do đường huyết cao kích thích dạ dày, gây cảm giác buồn nôn.
• Nôn mửa: Thường xảy ra thường xuyên và mạnh, gây mất nước và điện giải.
• Đau dạ dày: Đau ở vùng bụng trên hoặc giữa, có thể kèm chuột rút, đầy hơi hoặc khó tiêu.

Những triệu chứng này phát triển nhanh chóng và có thể nghiêm trọng nếu không điều trị kịp thời.

Dấu hiệu bệnh tiểu đường tuýp 2

Bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể phát triển lặng lẽ trong nhiều năm mà không có triệu chứng rõ ràng, làm cho việc phát hiện sớm khó hơn, đặc biệt là ở giai đoạn đầu.

Nhiều người không nhận thấy dấu hiệu gì và trì hoãn chẩn đoán. Nguy cơ này tăng nếu không thuộc nhóm có nguy cơ cao.

Dấu hiệu có thể bao gồm:

• Khát nước và đi tiểu nhiều: Do đường huyết cao, cơ thể đào thải nước tiểu nhiều hơn và cảm thấy khát nước.
• Mệt mỏi: Do sử dụng glucose không hiệu quả để tạo năng lượng.
• Sụt cân: Mặc dù ăn nhiều, nhưng cơ thể không hấp thụ glucose.
• Mờ mắt: Đường huyết cao ảnh hưởng đến vi mạch máu ở mắt.
• Da khô, ngứa: Rối loạn chuyển hóa làm da khô, ngứa và dễ tổn thương.
• Vết thương lâu lành: Đường huyết cao ảnh hưởng đến lưu thông máu, làm vết thương khó lành.
• Tê bì, ngứa ran ở tay, chân: Tổn thương thần kinh gây tê bì, ngứa ran ở tay, chân.

Dấu hiệu bệnh tiểu đường thai kỳ

Hầu hết phụ nữ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ không có triệu chứng rõ ràng. Vì vậy, họ sẽ được kiểm tra từ tuần 24 đến 28 thai kỳ bằng xét nghiệm máu để phát hiện bệnh.

Nguyên nhân gây đái tháo đường

Tiểu đường là một căn bệnh ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại với nhiều nguyên nhân khác nhau. Một trong những nguyên nhân chính là hệ miễn dịch tấn công và phá hủy tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy, gây thiếu hụt insulin.

Tiểu đường tuýp 1:

• Chưa rõ nguyên nhân chính xác: Do hệ miễn dịch tấn công và phá hủy tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy, dẫn đến thiếu hụt insulin.
• Yếu tố di truyền và môi trường: Có thể góp phần làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh.

Đái tháo đường tuýp 2 và tiền tiểu đường:

• Nguyên nhân chưa được xác định rõ ràng: Tuy nhiên, di truyền và thừa cân béo phì đóng vai trò quan trọng.
• Lưu ý: Không phải tất cả bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 và tiền tiểu đường đều thừa cân béo phì.

Tiểu đường thai kỳ:

• Do hormone từ nhau thai: Gây kháng insulin, làm tăng lượng đường trong máu của phụ nữ mang thai.

Bệnh đái tháo đường gây nên biến chứng nguy hiểm

Bệnh nhân tiểu đường có nguy cơ cao gặp nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng do mức đường huyết cao kéo dài. Các biến chứng này có thể ảnh hưởng rất lớn đến nhiều cơ quan trong cơ thể.

Biến chứng tim mạch nguy hiểm do bệnh đái tháo đường

Bệnh đái tháo đường không chỉ ảnh hưởng đến lượng đường trong máu mà còn tác động tiêu cực đến tim và mạch máu, tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Bệnh động mạch vành: Đường cao làm tổn thương và xơ vữa mạch máu, gây tắc nghẽn động mạch vành, dẫn đến nhồi máu cơ tim.
• Đột quỵ: Tiểu đường tăng nguy cơ cục máu đông mạch máu não, gây đột quỵ.
• Suy tim: Làm suy yếu cơ tim, gây suy tim.

Huyết áp cao, cholesterol tăng, và kiểm soát đường huyết kém cũng tăng nguy cơ biến chứng tim mạch ở bệnh nhân tiểu đường.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh đái tháo đường lên thận

Bệnh đái tháo đường không chỉ làm tăng đường huyết mà còn gây hại cho thận và tiềm ẩn nguy cơ suy thận nguy hiểm.

Bệnh lý thận do đái tháo đường xuất phát từ tổn thương các mạch máu nhỏ ở thận, làm suy giảm chức năng lọc máu. Kết quả là:

• Giảm khả năng loại bỏ chất cặn bã và độc tố, dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
• Protein niệu: Dấu hiệu sớm của tổn thương thận.
• Tăng huyết áp: Gây áp lực lên mạch máu thận, tiếp tục gây tổn thương.
• Suy thận: Biến chứng nguy hiểm nhất của bệnh lý thận do đái tháo đường, có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Nguy cơ biến chứng thận do đái tháo đường cao hơn ở:

• Người không kiểm soát tốt đường huyết và huyết áp.
• Người mắc bệnh tiểu đường lâu năm.
• Trong gia đình có người mắc bệnh về thận.
• Người hút thuốc lá.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh đái tháo đường lên hệ thần kinh

Bệnh đái tháo đường không chỉ ảnh hưởng đến đường huyết mà còn gây tổn thương hệ thần kinh, có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm.

• Biến chứng thần kinh do đái tháo đường xảy ra do tổn thương các dây thần kinh khắp cơ thể, do mức đường huyết và huyết áp cao kéo dài. Đây có thể ảnh hưởng đến nhiều bộ phận và chức năng khác nhau
• Hệ tiêu hóa: Gây rối loạn tiêu hóa, táo bón, tiêu chảy, khó nuốt,...
• Sức khỏe sinh lý: Gây rối loạn cương dương ở nam giới và giảm ham muốn tình dục ở cả hai giới.
• Các chức năng khác: Gây ra vấn đề đổ mồ hôi, huyết áp, nhịp tim,...

Nguy cơ biến chứng thần kinh cao hơn ở những người:

• Không kiểm soát tiểu đái tháo đường lâu năm.
• Bị béo phì.
• Hút thuốc lá.

Biến chứng thần kinh từ đái tháo đường có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng như loét chân, nhiễm trùng, và cắt chi. Để ngăn chặn hoặc làm chậm sự phát triển của các biến chứng này, quan trọng là kiểm soát đường huyết và huyết áp, ăn uống hợp lý, tập luyện thường xuyên, và tuân thủ chỉ đạo y tế.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh đái tháo đường lên mắt

Bệnh võng mạc tiểu đường là biến chứng mắt phổ biến nhất ở người bệnh đái tháo đường, do mức đường huyết, huyết áp và cholesterol cao kéo dài làm tổn thương các mạch máu nhỏ trong võng mạc (lớp mô nhạy cảm với ánh sáng ở mắt). Biến chứng này có thể dẫn đến:

• Giảm thị lực: Nhìn mờ, tầm nhìn thu hẹp, nhìn thấy đốm đen,...
• Mù lòa: Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh võng mạc tiểu đường có thể dẫn đến mù lòa hoàn toàn.

Nguy cơ biến chứng sẽ xảy ra cao hơn ở những người:

• Không kiểm soát tốt đường huyết, huyết áp và cholesterol.
• Mắc bệnh đái tháo đường lâu năm.
• Bị béo phì.
• Hút thuốc lá.

Điều trị bệnh tiểu đường

Đái tháo đường là căn bệnh ảnh hưởng đến điều chỉnh đường huyết trong cơ thể. Nếu không điều trị có thể dẫn đến nhiều biến chứng rất nguy hiểm. Tuy nhiên, với điều trị phù hợp, người bệnh có thể kiểm soát bệnh và sống khỏe mạnh.

Đái tháo đường tuýp 1 điều trị bằng insulin tiêm hoặc máy bơm insulin hàng ngày để điều chỉnh đường huyết và cung cấp năng lượng. Insulin không thể uống vì axit dạ dày làm hủy insulin trước khi hấp thu vào máu.

Đái tháo đường tuýp 2 yêu cầu kiểm soát đường huyết bằng chế độ ăn uống lành mạnh và thường xuyên vận động. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc insulin, tiêm hoặc uống để hỗ trợ điều chỉnh đường huyết và phòng ngừa biến chứng.

Người bệnh cần tự kiểm tra đường huyết thường xuyên bằng que thử hoặc máy đo tại nhà theo chỉ định của bác sĩ. Điều này giúp duy trì đường huyết gần mục tiêu, ngăn ngừa hoặc trì hoãn các biến chứng của bệnh.

Ngoài thuốc, duy trì lối sống lành mạnh là cần thiết để kiểm soát đường huyết, bao gồm lựa chọn thực phẩm, vận động thường xuyên, và kiểm soát huyết áp cũng như cholesterol.

Cách phòng tránh bệnh đái tháo đường

Đái tháo đường tuýp 1 được điều trị bằng insulin tiêm hoặc đeo máy bơm insulin hàng ngày để điều chỉnh đường huyết và cung cấp năng lượng. Insulin không thể uống vì axit dạ dày làm hủy insulin trước khi hấp thu vào máu.

Đái tháo đường tuýp 2 yêu cầu kiểm soát đường huyết bằng chế độ ăn uống lành mạnh và thường xuyên vận động. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc insulin, tiêm hoặc uống để hỗ trợ điều chỉnh đường huyết và phòng ngừa biến chứng.

Người bệnh nên tự kiểm tra đường huyết thường xuyên tại nhà, theo hướng dẫn của bác sĩ. Điều này giúp duy trì đường huyết ổn định và ngăn ngừa các biến chứng.

Để kiểm soát đường huyết, cần duy trì lối sống lành mạnh, bao gồm chọn thực phẩm, vận động đều đặn, và kiểm soát huyết áp cũng như cholesterol.

Người bị tiểu đường nên ăn gì?

Người bị tiểu đường nên chọn các thực phẩm có ít đường và giàu chất xơ để duy trì mức đường huyết ổn định. Đây là một số lời khuyên:

• Rau xanh và rau quả tươi: Những loại rau xanh như bông cải xanh, rau muống, cải bắp, cà chua, dưa chuột, hoa quả như táo, lê, cam, dâu tây.
• Các loại hạt và ngũ cốc nguyên hạt: Như lúa mạch, yến mạch, hạt chia, hạt điều, hạt óc chó.
• Thực phẩm giàu protein ít chất béo: Cá, gà không da, đậu hũ, lòng đỏ trứng, thịt bò, thịt heo không mỡ.
• Các loại tinh bột có chỉ số glycemic thấp: Lạc, khoai lang, lúa mì nguyên hạt.
• Đồ uống không đường: Nước lọc, trà và cà phê không đường.
• Giảm thiểu đồ ăn nhanh và đồ ngọt: Hạn chế đồ ăn nhanh, đồ uống có nhiều đường, đồ ăn chế biến sẵn.

Tuy nhiên, việc lựa chọn thực phẩm nên phù hợp với từng trường hợp cụ thể và tuân thủ theo chỉ dẫn của bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng.

Kết luận

Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn hiểu tổng quan về bệnh tiểu đường. Mặc dù hiện tại chưa có phương pháp chữa trị hoàn toàn cho căn bệnh này, nhưng không nên lo lắng quá. Theo liệu trình điều trị của bác sĩ và duy trì một lối sống lành mạnh, bạn có thể nâng cao chất lượng cuộc sống và kiểm soát bệnh hiệu quả nhất có thể.